به گزارش «فرهیختگان»، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان یک ظرفیت در دانشگاه آزاد اسلامی است؛ یعنی همان‌طور که دولت ظرفیت بنیاد ملی نخبگان را در اختیار دارد، دانشگاه آزاد اسلامی نیز سال پیش با ایجاد باشگاه پژوهشگران جوان تلاش کرده است در مسیر پرورش نخبگان و حمایت از پژوهشگران جوان گام‌های اساسی بردارد. درواقع باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، باشگاهی در قلب دانشگاه آزاد اسلامی برای حمایت از استعدادهای درخشان است؛ باشگاهی که تاکنون برای جلوگیری از فرار مغزها برنامه‌های زیادی را طراحی کرده و از هیچ تلاشی فروگذار نبوده است. این باشگاه حالا می‌خواهد هم‌راستا با هدف دانشگاه آزاد اسلامی که همان رسیدن به یک دانشگاه نسل چهارم است به‌عنوان موتور محرک این هدف عمل کند. مسئولان باشگاه به‌دنبال این هستند تا نسل توانمندی را تربیت کنند که برای حل مسائل کشور انگیزه دارند. فربد رزازی، معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید در باشگاه پژوهشگران جوان افرادی تربیت می‌شوند که ‌انگیزه و خودباوری داشته و در قدم بعدی روحیه حل مساله داشته باشند؛ به گفته او خروجی باشگاه پژوهشگران افرادی هستند که شخصیت پژوهشی دارند و این شخصیت را از طریق تجربه و مشق پژوهش به دست آورده‌اند.

بنابراین شاید بتوان گفت مهم‌ترین هدف باشگاه طی این سال‌ها تربیت نسل جوانی است که به آینده امیدوار، نسبت به جامعه خود مسئولیت‌پذیر و برای حل مسائل کشور توانمند هستند. برای رسیدن به این هدف یعنی همان نسل جوان و توانمند باید اقداماتی را انجام داد و صرفا با حرف نمی‌توان به نتیجه رسید. برهمین اساس برنامه‌های زیادی طی سال گذشته در این باشگاه انجام شده و چند روز پیش هم شصت‌وششمین جلسه هیات‌امنای باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی به ریاست دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد تا تصمیماتی در این خصوص گرفته شود. جلسه‌ای که در آن طرح‌های هدا، فطرت، شبکه دانایی و راه‌اندازی باشگاه‌های تخصصی براساس سامانه پژوهشیار و طرح بورسیه استعدادهای درخشان دانشگاه آزاد اسلامی مورد بررسی قرار گرفت. طرح‌هایی که به گفته فربد رزازی، معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند در آینده باشگاه تاثیرگذار باشد.

دکتر طهرانچی معتقد است، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی باید کانون پرورش و بارورسازی استعداد جوانان باشد؛ برای تحقق این هدف در دوره جدید هیات‌امنای باشگاه، دو طرح راه‌اندازی انجمن‌های علمی و ایجاد تیم‌های تخصصی پژوهشگر در دستورکار قرار گرفته است. انجمن‌های علمی بستری خواهد بود که در آن پژوهشگران جوان برای فعالیت و رشد استعدادهای خود آماده می‌شوند.

آن‌طور که رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفته است در ادامه فعالیت‌های طرح پایش و سامانه پژوهشیار، براساس هریک از موضوعات و چالش‌های تعیین‌شده، قرار است تیم‌های تخصصی پژوهشگر مبتنی‌بر موضوع پایان‌نامه و رساله خود تشکیل شود که این تیم‌ها از سراسر کشور حول یک موضوع پژوهشی در ابعاد مختلف کار می‌کنند. به‌عنوان نمونه تاکنون بیش از 110 پژوهشگر در حوزه‌های مختلف ادبیات، حقوق، مدیریت، معماری، هنر و... به موضوع دفاع مقدس پرداخته‌اند و روی آن کار می‌کنند که می‌توان همه آنها را در قالب تیم‌های تخصصی و از طریق فضای مجازی ساماندهی کرد.

طرح بورس تحصیلی استعدادهای درخشان در دانشگاه آزاد اسلامی و ایجاد صندوق اعطای بورس تحصیلی به استعدادهای برتر باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی از موضوعاتی است که این روزها در دستورکار باشگاه پژوهشگران قرار گرفته است. معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره جزئیات جلسه هیات‌امنای باشگاه توضیح داد: «در این جلسه گزارش عملکرد سالانه به‌عنوان اولین دستور جلسه مورد بحث و بررسی قرار گرفت؛ همچنین اقداماتی که در یک سال گذشته انجام شده بود اعم از مسابقات، دوره‌های توانمندسازی، بازدیدها و... در سطح کشور به‌شکل آماری مورد بررسی قرار گرفت.»

  باشگاه‌های تخصصی مبتنی‌بر پایان‌نامه‌ها راه‌اندازی می‌شود

معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «به گفته دکتر طهرانچی چهار وظیفه عمده برعهده باشگاه پژوهشگران جوان قرار گرفته است که باید در برنامه‌های خود مدنظر قرار دهد؛ اول اینکه انجمن‌های علمی را برای جذب استعداد دنبال کرده و دوم اینکه باشگاه‌های تخصصی مبتنی‌بر پایان‌نامه‌ها را برای هم‌افزایی بین اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در تمام کشور راه‌اندازی کند که این باشگاه‌ها در موضوعات مختلف خواهد بود.»

او با بیان اینکه سومین وظیفه اصلی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی فعال کردن بخش دانش آموزشی است، اضافه کرد: «این بخش برای جبران کمبودهای پژوهشی و آموزشی کلاسیک باید فعال شود. وظیفه چهارم باشگاه نیز به‌عنوان بستر شناسایی استعداد این است که کارویژه مسابقات را مدنظر قرار داده و به‌صورت جدی دنبال کند.»

رزازی در ادامه با بیان اینکه برنامه‌های کلان باشگاه مصوب شد، گفت: «به‌عبارت بهتر کلیات برنامه‌های سال آینده باشگاه نیز مصوب شد؛ این کلیات شامل سه برنامه هدایت استعداد با عنوان مخفف «هدا»، فراخوان طرح‌های تحقیقاتی با عنوان مخفف فطرت و شبکه‌سازی اعضا و شبکه‌سازی رساله‌ها و پایان‌نامه‌های درحال انجام دانشگاه در قالب باشگاه‌های تخصصی مجازی با عنوان شبکه دانایی است. این برنامه‌ها مصوب شده و قرار بر این است تا در جلسه آینده هیات‌امنای باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، جزئیات این موضوعات توسط باشگاه تهیه و ارائه شود.»

  راه‌اندازی صندوق بورس تحصیلی استعدادهای درخشان برای دانشجویان ممتاز

او بیان کرد: «همچنین قرار است گزارش فعالیت‌های باشگاه‌های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی نیز از آنها اخذ شده و جمع‌بندی آن در جلسه بعدی هیات‌امنای باشگاه مورد بررسی و تصویب قرار بگیرد. طرح صندوق بورس تحصیلی استعدادهای درخشان نیز برای دانشجویان ممتاز دانشگاه در این جلسه مود تصویب قرار گرفت که قدم ارزشمندی برای توسعه تسهیلاتی است که باشگاه به دانشجویان باشگاه و اعضای باشگاه ارائه خواهد داد. مقرر شده برنامه اجرایی این صندوق توسط باشگاه تهیه شده و در جلسه بعدی هیات‌امنا مورد بررسی، ارزیابی و تصویب قرار بگیرد.»

  ایجاد زنجیره جذب دانشجویان مستعد و اتصال آنها به مراکز اشتغال

معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه سخنان خود درباره برنامه هدا و فطرت توضیح داد: «برنامه هدایت استعداد به‌دنبال این است که از مرحله جذب دانشجویان مستعد و کشف استعداد آنها، تامین دوره‌های توانمندسازی مورد احتیاج آنها و در ادامه اتصال آنها به مراکز اشتغال، زنجیره لازم را ایجاد کنیم. حلقه‌های این زنجیره درحال‌حاضر در باشگاه و دانشگاه موجود است اما مراقبت از اتصال این زنجیره باید توسط باشگاه برنامه‌ریزی شود. همچنین باید برنامه‌هایی که در باشگاه‌های سراسر کشور در این زمینه انجام می‌شود به‌صورت هدفمند جهت ارتباط استعدادها به مراکز اشتغال برنامه‌ریزی شود.»

رزازی با بیان اینکه این اقدام یعنی مراقبت از اتصال این زنجیره با برنامه‌های مختلف ارتباط با صنعت آغاز شده است، بیان کرد: «از سوی دیگر برنامه‌های توانمندسازی هدفمند و مدل کشف استعدادی که در مسابقات در برنامه‌های ایده تا عمل و طرح‌های تحقیقاتی خود دنبال می‌کنیم، برای این اتصال طراحی شده است.»

او درخصوص برنامه مشق پژوهش یا همان فراخوان طرح‌های تحقیقاتی نیز توضیح داد: «در این برنامه به‌دنبال این هستیم تا دانشجویان تجربه و لذت فعالیت پژوهشی را حس کرده و خود عامل جدی یک پژوهش باشند ولو اینکه این پژوهش، پژوهشی نباشد که حاصل آن مستقیما در جایی استفاده شود.»

  پژوهش‌های باشگاه برای توانمند شدن دانشجویان در زمینه پژوهش طراحی می‌شوند

او در ادامه تصریح کرد: «درواقع به‌دنبال این نیستیم که این پژوهش سفارش یک صنعت بوده و یا مرز دانش باشد. هدف این است که پژوهش‌های باشگاه برای به‌خصوص دانشجویان کاردانی و کارشناسی، برای تمرین پژوهش و توانمند شدن در زمینه پژوهش و درعین‌حال ایجاد علاقه و انگیزه برای فعالیت پژوهشی طراحی شوند.»

معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «همچنین به‌ازای هر فصل یا دو فصل، تعدادی محور معرفی خواهیم کرد که این محورها از مشکلات کشور احصا و استخراج شده است و ما براساس موضوعات استخراج‌شده تعدادی زیرمحور در زمینه‌های مختلف پیشنهاد خواهیم داد. این زمینه‌ها می‌تواند در موضوعات پزشکی، علوم انسانی، علوم مهندسی و.. باشد. همچنین به‌ازای هرکدام از این موضوعات یک خروجی طراحی خواهیم کرد و به‌طور مثال از دانشجوی مهندسی انتظار داریم تا خروجی طرح او یک نمونه آزمایشگاهی باشد.»

رزازی توضیح داد: «به‌ازای هرکدام از این موضوعات، طراحی‌های مربوطه انجام شده است؛ به‌طور مثال موضوع مورد طراحی یک دانشجوی هنر می‌تواند یک اثر هنری مرتبط باشد. برای هرکدام از این پروژه‌ها نیز یک بودجه حمایتی از طرف باشگاه هر واحد دانشگاهی به دانشجویانی که حائز شرایط شناخته شده‌اند، درنظر گرفته شده و به آنها تخفیف داده می‌شود تا بتوانند این طرح‌ها را انجام دهند.»

به گفته او خروجی این طرح‌ها به‌عنوان استعدادها و افرادی که در یک زمینه خاص پژوهشی توانمندی پیدا کرده‌اند به مراکز مصرف این پژوهش‌ها معرفی خواهند شد.

  طراحی یک مدل بورسیه فعالیت‌محور

او در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره طرح بورس تحصیلی استعدادهای درخشان نیز صحبت به میان آورد و گفت: «یکی از موانع جذب دانشجویان مستعد در دانشگاه آزاد اسلامی مساله شهریه است، درنتیجه بورسیه می‌تواند یک مسیر جدی برای ورود افراد توانمندتر به واحدهای دانشگاهی محسوب شود. اما بورسیه به این معنا که شهریه افراد را مستقیما تقبل کنیم، مدنظر نیست. در باشگاه پژوهشگران جوان ما یک بورسیه فعالیت‌محور طراحی می‌کنیم به این معنا که بورسیه افراد عملا به‌عنوان دستیار پژوهشی و یا دستیار فعالیت‌های باشگاهی پرداخت می‌شود.»

او در توضیح بیشتر گفت: «یعنی اگر احراز شد که یک دانشجو شرایط بورس را دارد می‌تواند به‌عنوان دستیار پژوهشی و فعالیت باشگاهی، فعالیت خود را انجام داده و به‌ازای این فعالیت برای شهریه خود تخفیف گرفته و یا کل شهریه او توسط دانشگاه پرداخت می‌شود. برای نظم دادن مالی به همین مدل نیاز داریم تا یک صندوق برای این موضوع وجود داشته باشد که دانشگاه بتواند از طریق این صندوق، نظم مالی لازم را برای اعطای بودجه انجام دهد.»

به گفته رزازی طراحی مدل بورسیه درحال انجام است و این صندوق تسهیل بسیار ارزشمندی است که اعضای باشگاه می‌توانند از آن استفاده کنند. درحال‌حاضر نیز کلیات صندوق در هیات‌امنای باشگاه مورد تصویب قرار گرفته که یک قدم جدی از لحاظ ساختار مالی و اداری است.

  تشکیل تیم‌های تخصصی پژوهشگرحول یک موضوع پژوهشی

یکی دیگر از اقدامات باشگاه تشکیل تیم‌های تخصصی پژوهشگر است که این تیم‌ها از سراسر کشور حول یک موضوع پژوهشی در ابعاد مختلف کار می‌کنند. معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی درباره این تیم‌های تخصصی نیز توضیح داد: «باشگاه‌های تخصصی مجازی درواقع ایجاد شبکه‌ای از پایان‌نامه‌های دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در تحصیلات تکمیلی است. این دانشجویان در یک شبکه مجازی با ابزارهای لازم در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و می‌توانند از پیشرفت پروژه یکدیگر مطلع شده و یا تله‌کنفرانس‌هایی را با یکدیگر خواهند داشت و یا محیط‌های پرسش و پاسخ و رفع اشکالی که دانشجویان می‌توانند داشته باشند. این محیط یک آزمایشگاه تحقیقاتی به اندازه کل کشور برای هریک از موضوعات خواهد بود.»

او با ذکر مثالی ادامه داد: «فرض کنید در زمینه نانوتکنولوژی تعداد زیادی پژوهش درحال انجام است؛ این پژوهش‌ها توسط باشگاه‌های تخصصی مجازی به یکدیگر مرتبط می‌شوند و به‌جای اینکه دانشجو یک استاد داشته باشد عملا از همه پتانسیل دانشگاه در زمینه نانوتکنولوژی می‌تواند بهره‌مند شود. درنتیجه موضوعات پخته‌تر شده و به‌سمت نیازهای واقعی کشور حرکت خواهد کرد.»

رزازی تصریح کرد: «در خارج از دانشگاه نیز خروجی این مراکز تحقیقاتی که اسم آن را باشگاه تخصصی مجازی می‌گذاریم، امکان ارائه به مراکز مصرف بهره‌برداری از این پژوهش‌ها قابل عرضه خواهد بود. درعین‌حال می‌توان پروژه‌ها و نیازمندی‌های مراکز بهره‌برداری در این باشگاه‌های تخصصی مجازی عرضه کرد و انتظار داشت اساتید پروژه‌های خود را براساس این محورها طراحی کنند. درواقع بستری برای فعالیت جمعی پژوهشی در سطح تمام کشور ایجاد می‌کنیم. با توجه به اینکه دانشگاه آزاد، پتانسیل، ظرفیت و فرصت بی‌نظیری در اختیار دارد و همچنین با توجه به گستردگی و تعداد زیاد پایان‌نامه‌ها با موضوعات و محورهای پژوهشی نزدیک به هم، باعث می‌شود عملا یک مجموعه بزرگی داشته باشیم که بتوانند هم‌افزایی کرده و قدم ارزشمندی را برای کشور بردارند.»

 * نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار